Czym są mediacje i jakie są z nich korzyści dla Twojej placówki

Szkoła to miejsce, gdzie spotykają się przedstawiciele różnych kultur i środowisk. Szkoła bezpiecznie funkcjonująca to taka, w której dba się o brak m.in. takich zjawisk jak agresja werbalna, przemoc fizyczna, naruszanie własności i godności drugiego człowieka, upokarzanie go.  Klimat i kultura szkoły mają przeogromny wpływ m.in. na zdrowie psychiczne uczniów. Bo tylko ci, którzy są doceniani, szanowani, zauważani, akceptowani i w mądry sposób motywowani mogą mieć znacznie większą szanse na  budowanie w nich zadowolenia z atmosfery i relacji w szkole. Umiejętności  rozwiązywania konfliktów, sporów i sytuacji trudnych w szkole na drodze bez przemocy dają poczucie bezpieczeństwa nie tylko uczniom, ale również ich rodzicom i nauczycielom. Jednym ze sposobów sprzyjających budowaniu pozytywnych emocji podczas rozwiązywania konfliktów, sporów i sytuacji trudnych jest mediacja.

 Mediacja to forma sprawiedliwości naprawczej, która koncentruje się na naprawieniu i odbudowaniu relacji między stronami. Ma służyć naprawie tego wszystkiego, co da się naprawić w najbardziej korzystnym stopniu dla obu stron.  To jeden ze sposobów skutecznego rozwiązywania konfliktów w środowisku szkolnym, gdzie dynamika kontaktów interpersonalnych jest bardzo duża. Konflikty powstają jak przysłowiowe „grzyby po deszczu”. Mediacja i jej procedury pozwalają na budowanie poczucia bezpieczeństwa poprzez działania zmierzające do znalezienia rozwiązań, które będą dawały przestrzeń grupie i jednostce, będą sprzyjały rozwojowi osobistemu, intelektualnemu i społecznemu. Młodzież poprzez mediację uczy się twórczego myślenia, wzajemnego szacunku, otwartości na poglądy innych i umiejętności rozwiązywania konfliktów w sposób akceptowalny i satysfakcjonujący dla obu stron. Dorośli mogą bardzo dużo skorzystać z twórczej wyobraźni uczniów i ich konkretnych pomysłów, jak skutecznie zapobiegać przemocy fizycznej i psychicznej w środowisku szkolnym zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego. Szkoła tak jak rodzina jest miejscem kształtowania osobowości dziecka. Zadaniem szkoły, oprócz edukacji, jest również przygotowanie młodego człowieka do pełnego uczestnictwa w życiu grupy społecznej. W szkole młody człowiek poznaje obowiązujące normy i zasady współżycia społecznego, uczy się ich przestrzegania. Zdobywa również wiedzę o sobie: nabywa umiejętności jak nawiązywać kontakty z innymi, dbać o relacje. Poznaje, czym jest przyjaźń, jakie jest jego miejsce w grupie rówieśniczej – w klasie. Doświadcza również, czym jest współpraca i jakich zachowań wymaga.

Wydziały Rodzinne i Nieletnich Sądów Rejonowych przesyłają do mediacji sprawy o demoralizację pomiędzy nieletnimi. Dotyczą one m.in. różnych form znęcania się psychicznego i fizycznego np. poprzez obrażanie pokrzywdzonego słowami uznawanymi za wulgarne, popychanie, szarpanie, uderzanie, rzucanie w niego różnymi przedmiotami. Sytuacje takie mają miejsce na terenie szkół podstawowych nie jeden raz i potrafią trwać nawet przez rok. Zamiast narażać dzieci na stres związany z uczestnictwem w postępowaniu sądowym, który niewątpliwie wpływa na zdrowie, samopoczucie, a także sukcesy życiowe warto wychwycić takie sprawy na wcześniejszym etapie i przekierować je do mediacji w szkole, zanim konflikt eskaluje.  Dzięki wprowadzeniu mediacji do szkół nauczymy naszą młodzież jak poruszać się w tym trudnym dla nich świecie pełnym konfliktów i sprzeczności. Pokażemy sobie nawzajem, że konflikt z jego dynamiką i przebiegiem jest procesem normalnym, występującym w każdej grupie wiekowej, narodowościowej. Każda społeczność odczuwa tak samo skutki jego występowania. Kiedy uczeń nie przestrzega statutu szkoły, obowiązujących regulaminów w zakresie współżycia z innymi uczniami zanim wpiszemy uwagę do dziennika, czy wyciągniemy konsekwencje wobec niego za złamanie statutu szkoły kieruje się sprawę do mediacji. W tym celu kształcimy młodzież i nauczycieli, aby to oni mogli prowadzić proces mediacyjny na terenie szkoły w znanym dziecku otoczeniu. Edukujemy również rodziców/ opiekunów prawnych dziecka z zakresu wiedzy o mediacji i potencjalnych korzyściach, jakie mogą z niej wynikać dla uczestników. Osoba pokrzywdzona uczy się odpowiedzialności za swoje chęci, pragnienia, zachowania. Nie „chowa się” za plecami osoby trzeciej (nauczyciela czy kolegi), składając na nich odpowiedzialność za rozstrzygnięcie sprawy. Sama podejmuje decyzję, w jaki sposób krzywda, której doznała może zostać naprawiona i jakiego zadośćuczynienia potrzebuje. Osoba, która popełniła czyn uznany za naganny ma obowiązek naprawić krzywdę, szkodę, którą tym czynem wyrządziła drugiej stronie. Również to ona jest odpowiedzialna za poszukiwanie propozycji rozwiązania – sposobu zadośćuczynienia. W trakcie mediacji obie strony mają szansę: uzmysłowić sobie, dlaczego do takiego zdarzenia doszło, poznać swoje wzajemne intencje, zrozumieć sposób widzenia danej sytuacji przez drugą stronę, co nie oznacza jego akceptacji i przyznania racji drugiej strony. Nikt nie czeka na wymierzenie kary, którą najczęściej uzna za „niesprawiedliwość”, tylko przy wsparciu mediatora szuka najlepszych dla wszystkich sposobów, aby zadośćuczynić i naprawić krzywdę. Mediator wspiera strony w budowaniu atmosfery dialogu i dążeniu do rozwiązania sporu. Aby sprostać temu zadaniu mediator stosuje odpowiednie techniki oraz prowadzi mediacje zgodnie z jej zasadami. Są nimi:

Dobrowolność – uczestnicy mediacji dobrowolnie biorą udział w mediacji.  Mediator nie może wywierać żadnej presji, aby nakłonić strony do udziału w mediacji. Strony mogą się wycofać na każdym etapie postępowania mediacyjnego. Przestrzeganie tej zasady wiąże się z przystąpieniem do mediacji w dobrej wierze i dobrowolnym wypełnianiem wszystkich przyjętych w jej wyniku  zobowiązań.

Bezstronność – strony w mediacji mają równe prawa i są jednakowo traktowane. Przejawem braku profesjonalizmu jest podjęcie się prowadzenia mediacji np. przez osobę spokrewnioną z którąś ze stron. Mediator, jako strażnik procedury mediacyjnej, nie zajmuje stanowiska w sprawie, nikogo nie wyróżnia. Respektując godność stron mediator dba o odnoszenie się do siebie z szacunkiem.

Neutralność – mediator jest neutralny wobec przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań – kwestia, jak rozwiązać spór należy do stron. Mediator stara się te postanowienia urealnić i ukonkretnić. Nie podpowiada stronom własnych rozwiązań, nawet gdyby uznał je za lepsze. Mediator też nie narzuca stronom swojego światopoglądu i wartości.

Poufność – wszystko, co jest poruszane na spotkaniu informacyjnym ( z każdą stroną oddzielnie) i posiedzeniu mediacyjnym ( wspólnym)  jest poufne. Mediator nie ujawnia tego, co usłyszał osobom prywatnym ani instytucjom. Efektem pracy mediatora ze stronami jest spisana ugoda i protokół lub sprawozdanie. Protokół lub sprawozdanie zawierają jedynie informacje o tym, kto brał udział w mediacji, ile było spotkań mediacyjnych, gdzie się odbywały. Mediator nie zamieszcza nigdzie informacji o przebiegu mediacji.

Akceptowalność – mediator powinien być zaakceptowany przez strony, nikt nie ma prawa narzucać wyboru mediatora. Każda ze stron może poprosić o zmianę mediatora. Proces mediacji kieruje się też pewnymi regułami i zasadami. Zostają one ustalone i zaakceptowane przez wszystkich uczestników mediacji na początku wspólnego posiedzenia W przypadku braku akceptacji reguł i zasad mediacja nie może być przeprowadzona.

Proces mediacyjny, bez względu na to czy dotyczy środowiska szkolnego czy innego społecznego, zawsze stwarza warunki, które pozwalają  wniknąć w konflikt, rozwiązać go i pomóc stronom „ zachować twarz”. Jest to szczególnie ważne w środowisku szkolnym, w którym odgrywane przez uczniów role grupowe i związane z nimi wzorce zachowań oraz miejsce w grupie rówieśniczej może powodować wiele zakłóceń wychowawczych.  Współczesny nauczyciel zdaje sobie doskonale sprawę z tego, że zakłócone relacje klasowe lub międzyklasowe, to poważny problem – to trudności w pracy, trudności z funkcjonowaniem zespołu klasowego. Nierozwiązane konflikty pomiędzy uczniami lub rozstrzygane za pomocą kar, powodują eskalację konfliktu, a to prowadzi do zniechęcenia i w rezultacie obniżenia poziomu kształcenia. Mediacja radzi sobie doskonale z tym problemem. Często rozwiązanie konfliktu między dwiema osobami uzdrawia relacje całego zespołu klasowego. Emocje, które przeżywa dziecko będąc w konflikcie, warunkują sposób jego odbioru rzeczywistości a przez to kształtują jego funkcjonowanie w interakcjach społecznych oraz stosunek do samego siebie, swoich zdolności i możliwości. Osoby, które w sytuacjach trudnych dla siebie i innych czują się  zauważane, szanowane i w mądry sposób motywowane do współpracy i poszukiwania rozwiązań mogą nabywać nowych kompetencji a przez to być może mieć szansę na znacznie lepszą przyszłość nie trafiając m.in. do placówek wychowawczych i resocjalizacyjnych.  Właściwie układająca się współpraca szkoły z rodziną jest filtrem eliminującym niekorzystne wpływy świata zewnętrznego na prawidłowy rozwój dziecka.